Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport, z którego wyłania się najczarniejszy z możliwych obrazów pracy w pomocy społecznej. Biurokracja, mobbing, skandalicznie niskie pensje, zagrożenie dla bezpieczeństwa, łamanie zasad BHP oraz brak wspracia decydentów - to tylko część z wniosków kontrolerów NIK. Izba rekomenduje podjęcie pilnych działań, o których protestujący pracownicy mówią już od dawna, a które leżą w gestii ministerstwa rodziny, samorządów oraz pracodawców. Federacja po raz kolejny wezwie Minister Rodziny do podjęcia pilnych prac legislacjnych, które zrealizują wnioski pokontrolne.
Najwyższa Izba Kontroli wzięła "pod lupę" kilkadziesiąt wybranych ośrodków oraz przeprowadziła ankiety dotyczące warunków pracy z ponad 4 tys. pracowników socjalnych. To największe dotychczas tego typu badanie w naszym kraju. Wnioski porażają, ale niestety nie dziwią Federacji.
Coraz mniej pracowników, coraz więcej frustracji i odpowiedzialności
Z raportu:
Badanie ankietowe pokazało, że mimo dużej odpowiedzialności, która spoczywa na pracownikach socjalnych, często czują się niedoceniani. Większość z nich odczuwa przeciążenie pracą, spowodowane nadmiarem środowisk objętych opieką, rozbudowaną sprawozdawczością oraz ograniczeniami finansowymi. Odbija się to na jakość i skuteczności ich pracy. Frustrację wywołują też zarobki oraz brak uznania i szacunku społecznego. Aż 64,6% pracowników socjalnych z 4206 ankietowanych przez NIK ocenia, że nie spotyka się z uznaniem i szacunkiem społecznym w związku z wykonywaną pracą.
Pracowników socjalnych jest zbyt mało. Aż 16 z 24 skontrolowanych ośrodków pomocy społecznej nie spełniało wymogu ustawy o pomocy społecznej zatrudnienia jednego pracownika socjalnego na 50 rodzin lub osób samotnie gospodarujących objętych pomocą socjalną. Niektórzy zamiast ustawowymi 50, musieli zajmować się ponad 150 beneficjentami. Z danych ogólnopolskich Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, że w 2017 r. blisko połowa ośrodków (46 %) przekroczyła ten wskaźnik.
Pracownicy socjalni są przeciążeni pracą. Realizują zadania z kilkudziesięciu ustaw. W każdym miesiącu pracownik socjalny w skontrolowanych ośrodkach przeprowadzał średnio 20-30 wywiadów środowiskowych, kilkadziesiąt razy wychodził w teren, rozpatrywał kilkadziesiąt wniosków, brał udział w kilku interwencjach, kontaktował się z ok. 10 instytucjami oraz uczestniczył w realizacji co najmniej 1-2 programów i projektów gminnych lub krajowych. Na nadmiar pracy biurowej i zbyt dużą liczbę podopiecznych wskazało 84 % z 4206 pracowników socjalnych, którzy wzięli udział w ankiecie NIK. Przez to nie mają wystarczającej ilości czasu na prowadzenie pracy socjalnej.
Praca niebezpieczna, w ciągłym zagrożeniu
Z raportu:
Wyposażenie i narzędzia pracy pracowników socjalnych nie wystarczają do sprawnego wykonywania zadań. Tylko 22 % ankietowanych potwierdziło, że ma do dyspozycji służbowy telefon komórkowy, 14 % nie ma własnego komputera. Aż 22 % napisało ankietach, że nie ma dostępu do elektronicznych baz pozwalających na ustalanie i weryfikowanie informacji o wnioskodawcach. Pozostali mieli dostęp do poszczególnych baz, ale w ograniczonym zakresie. Respondenci wskazywali jednocześnie na zawodność i częste zawieszanie się systemu informatycznego.
Praca pracownika socjalnego, zarówno w biurze jak i w terenie wiąże się z wieloma zagrożeniami. W 10 (z 24) ośrodkach warunki pracy były niezgodne z przepisami BHP. W jednej z jednostek kontroler NIK w związku ze złym stanem budynku, w którym mieścił się OPS, zawiadomił kierownika jednostki oraz inspektora nadzoru budowlanego o zagrożeniu dla życia i zdrowia ludzi. W swojej pracy, zarówno w biurze jak i w terenie, pracownicy socjalni byli narażeni na kontakt z agresją fizyczną (prawie 50% ankietowanych), ale głównie werbalną (86%). W biurze 37% nie czuło się bezpiecznie, a aż 66% w terenie. Prawie jedna piąta (19%) zaraziło się podczas pracy różnymi chorobami.
Co ciekawe, raport NIK w zakresie bezpieczeństwa zadaje kłam tezie, że wprowadzane zmiany legisacyjne nie stanowią istotnego elementu poprawy bezpieczeństwa pracowników. Najbardziej rozpowszechniona bowiem w dostępie dla pracowników socjlanych pozostaje asysta drugiego pracownika lub policji, która została wprowadzona w ustawie o pomocy społecznej, m.in. na wniosek Federacji. Dziś 68% pracowników deklaruje, że ma do niej dostęp, a do postulowanych przez nas szkoleń jedynie 10% ankietowanych. Skandalicznie brzmi informacja, że aż w 13% ośrodków montowane są kraty w oknach, które odcinają drogę ucieczki w przypadku zagrożenia. W jednym z kontrolowanych ośrodków NIK zawiadomił nadzór budowlany o zagrożeniu dla bezpieczeństwa pracowników. Stałemu poczuciu niebezpieczeństwa towarzyszy brak wspracia przełożonych oraz brak superwizji.
Niskie pensje i brak perspektyw
Z raportu:
Pracownicy socjalni maja zbyt niskie wynagrodzenia, nieadekwatne do wykonywanych zadań i niekonkurencyjne na rynku pracy. Aż 99% ankietowanych przez NIK pracowników socjalnych stwierdziło, że ich wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w terenie i nagrodami nie spełnia roli motywującej do lepszej pracy. Wg badań MRPiPS przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika socjalnego w 2017 r. wyniosło 3292 zł. Wynagrodzenia tej grupy zawodowej nie były konkurencyjne na rynku pracy. Niektórzy podopieczni ośrodków uzyskiwali więcej w formie świadczeń z pomocy społecznej niż zarabiał pracownik socjalny. Jeden z podopiecznych otrzymał miesięczne świadczenia w łącznej wysokości 8362 zł. W skontrolowanych OPS pracownicy socjalni posiadali wymagane prawem kwalifikacje. Niewystarczająco zapewniano im jednak warunki rozwoju zawodowego. W 21 ośrodkach NIK stwierdziła brak poradnictwa oraz szkoleń, zwłaszcza w zakresie rozwoju osobistego i superwizji.
Pakiet zmian propnowanych przez NIK
Najwyższa Izba Kontroli postuluje pilne wprowadzenie zmian objemujących m.in. wzrost dodoatku terenowego, zapewnienie odpowiedniej liczby superwizorów, ograniczenie niezbędnej dokumentacji wymaganej przy przyznawaniu świadczeń z pomocy społecznej, w tym w zakresie częstotliwości przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych, zapewnienie ochrony prawnej i gwarancji bezpiecznych oraz higienicznych warunków pracy.
Całość raportu NIK dostępna jest tutaj
