Mamy już uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego w głośnej sprawie, w którym do pracy przywrócono bezprawnie zwolnionych pracowników GOPS w Wierzbicy, za zdaniem pracodawcy "nielegalną akcję strajkową". Sąd Najwyższy nie tylko stwierdził, że Anna Kawalec i Dorota Zaręba, jako asystentka rodziny i pracowniczka socjalna miały prawo podjąć strajk, ale także uznał, że generalnie wszyscy pracownicy ośrodków pomocy społecznej mają prawo do uczestniczenia w akcji strajkowej (przerwaniu pracy). Sąd potwierdził również, że ośrodek pomocy społecznej nie jest organem władzy lub administracji samorządowej, a kierownik ośrodka nie jest pracodawcą, a jedynie wykonuje czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do zatrudnionych pracowników. Z powyższego wynika, że kierownik ośrodka może być członkiem związku zawodowego. Sąd Najwyższy potwierdził także, że w wyborze społecznego inspektora pracy nie muszą uczestniczyć wszyscy pracownicy zakładu pracy, a wyłącznie organizacja związkowa wyznacza ramy dla uznania wyborów za skutecznie przeprowadzone. Wyrok jest prawomocny i ostateczny.
Prawo do strajku gwarantowane dla wszystkich pracowników pomocy społecznej
Kluczowym zagadnieniem prawnym, które rozstrzygał Sąd Najwyższy na kanwie sprawy z Wierzbicy była dopuszczalność przeprowadzenia strajku, czyli przerwania pracy, w ośrodku pomocy społecznej. Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych prawo do strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze. Sąd Najwyższy jednoznacznie wykazał, że ośrodek pomocy społecznej jako jednostka organizacyjna gminy, nie jest organem władzy lub administracji samorządowej, a wszyscy pracownicy tam zatrudnieni nie mają ograniczonego prawa do strajku. Jak wykazali sędziowie SN ograniczenie prawa do strajku nalezy interpretować ściśle, ponieważ mamy do czynienia z konstytucyjnie gwarantowaną wolnością.
Prawo do strajku nie przysługuje m.in. pracownikom zatrudnionym w organach administracji samorządowej, nie zaś ogólnie wszystkim pracownikom samorządowym, którzy zostali zdefiniowani w art. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Kluczowe znaczenie ma zatem stwierdzenie, czy gminny ośrodek pomocy społecznej jest organem administracji samorządowej. W ocenie Sądu Najwyższego nie jest i stanowisko Sądu Okręgowego należało w tym względzie uznać za błędne. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym organem wykonawczym gminy jest wójt (ewentualnie burmistrz albo prezydent miasta). Natomiast gminne ośrodki pomocy społecznej mają na podstawie art. 110 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej status gminnych jednostek organizacyjnych, jednak nie są one organami gminy.
I dalej Sąd Najwyższy konkluduje:
W świetle powyższego nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Sądu drugiej instancji, że gminny ośrodek pomocy społecznej jest organem wykonawczym gminy, nic takiego bowiem nie wynika z ustawy o samorządzie gminnym. Samo to, że jest to gminna jednostka organizacyjna nie może przesądzać, że pracownicy ośrodka pozbawieni są prawa do strajku na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy o rozwiązywanu sporów zbiorowych, przepis ten powinien być bowiem wykładany zawężająco, tak aby zagwarantować podstawowe konstytucyjne prawa jak najszerszemu gronu pracowników. (...) pracownicy pozwanego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej mieli prawo udziału w strajku (...)
Kierownik ośrodka nie jest pracodawcą
Sąd Najwyższy wypowiedział się również w zakresie statusu kierownika ośrodka pomocy społecznej. Według pozwanego ośrodka - kierownik był wprost pracodawcą zatrudnionych pracowników, a więc nie może uczestniczyć, ani w powołaniu organizacji związkowej w zakładzie pracy, ani też nie może być jej członkiem. Argumentacji tej nie podzielił Sąd Najwyższy:
Należy wyraźnie zaznaczyć, że zdolność do dokonywania czynności prawnych za pracodawcę nie może być utożsamiany ze statusem pracodawcy. Sądy obu instancji w niniejszej sprawie błędnie uznały na podstawie statutu pozwanego Ośrodka, że pracodawcą zatrudnionych w nim pracowników jest kierownik Ośrodka. Tymczasem, gdyby uznać to stanowisko za uzasadnione, to w niniejszej sprawie błędnie zostałaby oznaczona strona pozwana, bowiem powinien być to kierownik Ośrodka, skoro jest on pracodawcą zatrudnionych w Ośrodku pracowników. Stanowisko takie byłoby jednak absurdalne. Warto zauważyć, że już z treści przywołanej przez Sąd Okreśgowy ustawy o pomocy społecznej wynika jasno, że to ośrodek pomocy społecznej jest pracodawcą zatrudnionych w nim pracowników. (....). Jasno z tych przepisów wynika, że to ośrodek pomocy społecznej jest pracodawcą, a nie jego kierownik, który jedynie sprawuje kierownictwo nad działalnością ośrodka i pracowników w nim zatrudnionych i dokonuje w stosunku do nich czynności z zakresu prawa pracy. Nie można tych kompetencji kierownika utożsamiać z byciem pracodawcą.
Z powyższego SN wyciąga wniosek, że kierownik ośrodka pomocy społecznej posiada prawo koalicji związkowej i może być brany pod uwagę przy ocenie spełnienia przesłanek prawidłowości założenia związku. Oznacza to, że kierownicy ośrodków pomocy społecznej mogą uczestniczyć w powołaniu organizacji związkowej i związek taki nie przestaje być prawidłowo założony.
Społeczna inspekcja pracy w gestii związku zawodowego
Wyrok Sądu Najwyższego odnosi się także do kwestii powołania społecznego inspektora pracy w zakładzie pracy. Już ze wcześniejszych orzeczeń sądowych wynika, że pracodawca nie ma narzędzi weryfikacji i kontroli prawidłowości powołania SIP. Teraz sędziowie Sądu Najwyższego orzekli również, że:
Ustawa o społecznej inspekcji pracy nie wprowadza wymogu, aby w wyborach społecznego inspektora pracy wzięli udział wszyscy pracownicy zatrudnieni w danym zakładzie pracy. (...) Wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów.
Powyższy wyrok rozstrzyga kwestie dopuszczalności strajku wszystkich pracowników ośrodków pomocy społecznej, co budziło wątpliwości części osób zatrudnionych. Dzięki naszej wieloletniej sądowej batalii oraz determinacji strajkujących w Wierzbicy - uzyskaliśmy ostateczne i definitywne potwierdzenie prawa do strajku pracowników ośrodków pomocy społecznej, ale także wszystkich innych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej jak DPS, CUS, ROPS, czy PCPR.
Wyrok SN sygn. III PK 153/18 z 17.10.2019 r.
